Στη μνήμη του πατέρα μου, που σήμερα θα έκλεινε τα 94, αν ζούσε ακόμη. Στη μνήμη και προς τιμή όλων των εργατών που έχτισαν και χτίζουν την ευμάρεια των κρατών, των κλεπτοκρατών και των ολιγαρχών κάθε απόχρωσης.
Η φάμπρικα - Λάκης Χαλκιάς(video)
Η φάμπρικα δεν σταματά, δουλεύει νύχτα - μέρα και πώς τον λεν' τον διπλανό και τον τρελό τον Ιταλό να τους ρωτήσω δεν μπορώ, ούτε να πάρω αέρα.
Δουλεύω μπρος στη μηχανή, στη βάρδια δύο - δέκα κι από την πρώτη τη στιγμή μου στείλανε τον ελεγκτή να μου πετάξει στο αυτί δυό λόγια νέτα - σκέτα.
Άκουσε φίλε εμιγκρέ, ο χρόνος είναι χρήμα με τους εργάτες μη μιλάς, την ώρα σου να την κρατάς τον γιό σου μην τον λησμονάς, πεινάει κι είναι κρίμα
Κι έτσι στο πόστο μου σκυφτός, κρατάω τη μιλιά μου είμαι το νούμερο οχτώ, με ξέρουν όλοι με αυτό κι εγώ κρατάω μυστικό ποιο είναι τ' όνομά μου!
Η χθεσινή ομιλία μου στο συνέδριο "Μετανθρωπισμός και Τεχνητή Νοημοσύνη" (κείμενο και βιντεοσκόπηση).
Video
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της διαστημικής έρευνας και εξερεύνησης, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο εξερευνούμε το ηλιακό μας σύστημα και το Σύμπαν, διεξάγουμε επιστημονική έρευνα και σχεδιάζουμε το μέλλον των διαστημικών ταξιδιών. Με την τεχνητή νοημοσύνη να επιτρέπει την αυτόνομη λήψη αποφάσεων, την ευφυή ανάλυση δεδομένων και τη συνεργασία ανθρώπου-ρομπότ, έχουν ανοίξει νέοιορίζοντες στη διαστημική έρευνα. Ωστόσο, αυτές οι εξελίξεις φέρνουν επίσης στο προσκήνιο και αναδεικνύουν κρίσιμα ηθικά ζητήματα και προκλήσεις που προκύπτουν από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας και απαιτούν την προσοχή μας.
Α. Ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στη διαστημική έρευνα – μια σύντομη ανασκόπηση
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των ιδιαίτερων και σε πολλές περιπτώσεις μοναδικών προκλήσεων της εξερεύνησης του διαστήματος.Από την πλοήγηση σε μακρινούς πλανήτες έως τη διαχείριση τεράστιου όγκου δεδομένων, οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνηςέχουν επεκτείνει δραστικά τα όρια του εφικτού στις διαστημικές αποστολές.
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα περιλαμβάνουν:
- Αποστολές Voyager - Ένα πρώιμο παράδειγμα τεχνητής νοημοσύνηςστο διάστημα είναι οι δύο αποστολές Voyager, που εκτοξεύτηκαν και οι δύο τη δεκαετία του 1970 και ήταν από τις πρώτες αποστολές που χρησιμοποίησαν στοιχειώδεις μορφές τεχνητής νοημοσύνηςγια την πλοήγηση και την επικοινωνία. Τα διαστημόπλοια Voyagerήταν σε θέση να διορθώνουν αυτόνομα την πορεία τους και να διαχειρίζονται κάποιες περιορισμένες εργασίες χωρίς άμεση ανθρώπινη παρέμβαση.
- Τα Mars Rovers, όπως το Curiosity και το Perseverance, βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη για την αυτόνομη πλοήγηση σε δύσβατα εδάφη. Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει στα ρόβερ να λαμβάνουν αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο, επιλέγοντας διαδρομές που βελτιστοποιούν την ασφάλειά τους και την επιστημονική αξία των παρατηρήσεών τους, και όλα αυτά χωρίς συνεχή παροχή εντολών και οδηγιών από τη Γη. Αυτή η αυτονομία είναι ζωτικής σημασίας λόγω της καθυστέρησης στις επικοινωνίες μεταξύ Γης και Άρη, η οποία μπορεί να κυμαίνεται από 4 έως 24 λεπτά, καθιστώντας πρακτικά αδύνατες τις ελεγχόμενες από τη Γη επιχειρήσεις σε πραγματικό χρόνο στον Άρη.
- Εξερεύνηση του μακρινού διαστήματος: Για αποστολές σε μακρινούς πλανήτες, φεγγάρια και αστεροειδείς, όπου οι καθυστερήσεις στην επικοινωνία καθιστούν αδύνατο τον ανθρώπινο έλεγχο σε πραγματικό χρόνο, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης στα διαστημόπλοια επιτρέπουν αυτόνομες διορθώσεις πορείας, διαχείριση πόρων και παρακολούθηση της υγείας του συστήματος.
- Επεξεργασία δεδομένων και επιστημονική ανακάλυψη: Η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην αποτελεσματικότερη ανάλυση δεδομένων από διαστημικές αποστολές, παρέχοντας αποτελέσματα πολύ ταχύτερα από την παραδοσιακή επεξεργασία δεδομένων.
Ωστόσο, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει επανάσταση στον τρόπο εξερεύνησης του διαστήματος, η εξέλιξη αυτή συνοδεύεται από κρίσιμες ηθικές προκλήσεις, που συζητιούνται στην επόμενη ενότητα.
Β. Τρέχοντα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας: Λήψη αποφάσεων και λογοδοσία
Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται όλο και πιο αυτόνομη και αναλαμβάνει κρίσιμους ρόλους λήψης αποφάσεων στις διαστημικές αποστολές, αναδύονται σύνθετα ηθικά διλήμματα. Η φύση αυτών των διλημμάτων και προκλήσεων είναι μοναδική, καθώς το διαστημικό περιβάλλον είναι αδυσώπητο και δεν αφήνει περιθώριο για λάθη, οπότε οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνηςμπορεί να έχουν πολύ βαρύνουσες συνέπειες.
2.1 Οι κίνδυνοι της αυτόνομης λήψης αποφάσεων
- Αυτονομία σε καταστάσεις υψηλού διακυβεύματος: Η αυξανόμενη αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης στην εξερεύνηση του διαστήματος εγείρει ηθικές ανησυχίες. Για παράδειγμα, εάν ένα σύστημα ΤΝ σε ένα διαστημόπλοιο ανιχνεύσει μια δυσλειτουργία και πρέπει να επιλέξει μεταξύ της θυσίας μέρους της αποστολής ή τη διακινδύνευση ολόκληρου του διαστημοπλοίου και του πληρώματος, πώς θα πρέπει να λάβει αυτή την απόφαση; Θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ανθρώπινη ασφάλεια, στην επιτυχία της αποστολής ή σε άλλες αξίες;
Το ερώτημα αυτό αποτέλεσε κεντρικό θέμα στο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας και στην ταινία 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος, όπου η τεχνητή νοημοσύνη που ονομάζεται HAL-9000 εξουδετερώνει σκόπιμα το ανθρώπινο πλήρωμα που κατά την άποψη του HAL-900 έθετε σε κίνδυνο την επιτυχία της αποστολής.
- Ρομποτικές αποστολές ελεγχόμενες από τεχνητή νοημοσύνη: Όσο πιο αυτόνομη γίνεται η τεχνητή νοημοσύνη, τόσο περισσότερο θα πρέπει να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς ανθρώπινη επίβλεψη. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη λογοδοσία. Ποιος είναι υπεύθυνος εάν ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης λάβει μια λανθασμένη απόφαση που θέτει σε κίνδυνο μια αποστολή ή προκαλεί βλάβη; Οι μηχανικοί που το σχεδίασαν, οι επικεφαλής της αποστολής ή η ίδια η ΤΝ; Και ποιες συνέπειες επιφέρει αυτή η υπευθυνότητα;
2.2 Δεοντολογικό πλαίσιο για τη λήψη αποφάσεων από τεχνητή νοημοσύνη
- Ευθυγράμμιση αξιών: Η διασφάλιση της ευθυγράμμισης της τεχνητής νοημοσύνης με τις ανθρώπινες αξίες αποτελεί σημαντική πρόκληση. Στο πλαίσιο της εξερεύνησης του διαστήματος, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να εξισορροπούν ανταγωνιστικούς στόχους - επιστημονική ανακάλυψη, διατήρηση πόρων, διαχείριση κινδύνων και ασφάλεια του πληρώματος. Πώς κωδικοποιούμε ηθικές αρχές στην Τεχνητή Νοημοσύνη ώστε να κάνει τις σωστές επιλογές;
- Λογοδοσία και υπευθυνότητα: Η έννοια της ευθύνης γίνεται θολή όταν εμπλέκονται αυτόνομα συστήματα. Εάν ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει αποφάσεις ζωής ή θανάτου σε μια στελεχωμένη αποστολή, εγείρονται σημαντικότατα ηθικά ερωτήματα. Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης λαμβάνουν αποφάσεις που είναι διαφανείς, δικαιολογημένες και ευθυγραμμισμένες με τους στόχους της αποστολής και τις ηθικές αρχές; Και σε αυτό το ζήτημα οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας έχουν ήδη συζητήσει την προοπτική της μη διαφανούς λήψης αποφάσεων τεχνητής νοημοσύνης.
3. Απόρρητο δεδομένων και δεοντολογική χρήση δεδομένων στην εξερεύνηση του διαστήματος
Καθώς τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης συλλέγουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων από διαστημικές αποστολές - από την πλανητική εξερεύνηση έως την παρακολούθηση της υγείας των αστροναυτών - η προστασία της ιδιωτικής ζωής και η ηθική χρήση των δεδομένων αποτελούν κρίσιμες ανησυχίες.
3.1 Συλλογή δεδομένων και προστασία της ιδιωτικής ζωής στο διάστημα
- Παρακολούθηση της υγείας των αστροναυτών: Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που παρακολουθούν την υγεία των αστροναυτών συλλέγουν λεπτομερή βιομετρικά δεδομένα για να διασφαλίσουν την ασφάλεια του πληρώματος. Ωστόσο, αυτό το επίπεδο συλλογής δεδομένων εγείρει ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, ιδίως εάν τα δεδομένα αυτά κοινοποιούνται σε οργανισμούς ή κυβερνήσεις. Σε αποστολές στις οποίες συμμετέχουν πολυεθνικά πληρώματα, προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με την ιδιοκτησία και τη χρήση αυτών των δεδομένων, ή ακόμη και τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά.
- Πλανητικά και διαστημικά δεδομένα: Η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην ανάλυση δεδομένων από ουράνια σώματα και διαστημικά περιβάλλοντα. Καθώς οι ιδιωτικές εταιρείες και οι εθνικοί διαστημικοί οργανισμοί εξερευνούν όλο και περισσότερο το διάστημα, η ιδιοκτησία των δεδομένων καθίσταται ηθικό ζήτημα. Σε ποιον ανήκουν τα δεδομένα που συλλέγονται από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνηςστο διάστημα και πώς θα πρέπει να διαμοιράζονται προς όφελος της ανθρωπότητας;
3.2 Δεοντολογική χρήση των πληροφοριών που παράγονται από την τεχνητή νοημοσύνη
- Εμπορική αξιοποίηση των διαστημικών δεδομένων: Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να παράγει πολύτιμες γνώσεις από τις διαστημικές αποστολές, η δυνατότητα εμπορικής αξιοποίησης εγείρει ηθικές ανησυχίες. Θα πρέπει οι πόροι που πολύ σύντομα θα είναι σε θέση να ανακαλύπτει η τεχνητή νοημοσύνη στη Σελήνη, τον Άρη ή τους αστεροειδείς να ανήκουν σε ιδιωτικές οντότητες ή να μοιράζονται για το συλλογικό καλό της ανθρωπότητας; Το ερώτημα αυτό αντικατοπτρίζει τις τρέχουσες συζητήσεις σχετικά με την εξόρυξη πόρων και την περιβαλλοντική διαχείριση στη Γη.
- Προκατάληψη και διακρίσεις: Όπως όλα τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη εξερεύνησης του διαστήματος είναι επιρρεπής σε προκαταλήψεις με βάση τα δεδομένα στα οποία εκπαιδεύεται. Η διασφάλιση ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στην εξερεύνηση και τη διακυβέρνηση του διαστήματος δεν διαιωνίζουν την προκατάληψη ή τις διακρίσεις θα είναι ζωτικής σημασίας για τα ηθικά αποτελέσματα των μελλοντικών διαστημικών αποστολών.
4. Αναδυόμενες ηθικές προκλήσεις στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την εξερεύνηση του διαστήματος
Κοιτάζοντας προς το μέλλον, η συνεχής ανάπτυξη και ο διευρυνόμενος ρόλος της τεχνητή νοημοσύνη στην υποστήριξη και ενδεχομένως στην αντικατάσταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο διάστημα θα παρουσιάσει νέες και εξελισσόμενες ηθικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να διασφαλιστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα υπηρετεί το γενικότερο καλό της ανθρωπότητας. Οι ανησυχίες αυτές είναι φυσικά πανομοιότυπες για μια μελλοντική εκτεταμένη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην ίδια τη Γη.
- Αλληλεπίδραση ανθρώπου -τεχνητής νοημοσύνης: Η εμπιστοσύνη μεταξύ των αστροναυτών και των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης είναι κρίσιμης σημασίας. Εάν οι αστροναύτες δεν εμπιστεύονται πλήρως την τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να παρακάμψουν τις αποφάσεις της, οδηγώντας ενδεχομένως σε μη βέλτιστα αποτελέσματα. Η εξισορρόπηση του ανθρώπινου ελέγχου με την αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης είναι ένα πολύ λεπτό ζήτημα.
- Διαπλανητικές αποστολές: Καθώς εξερευνούμε περαιτέρω το βαθύ διάστημα, τα μελλοντικά διαστημόπλοια μπορεί να είναι πλήρως αυτόνομα και να λειτουργούν ανεξάρτητα για δεκαετίες ή αιώνες. Θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το ηθικό ζήτημα του κατά πόσον αυτά τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούν ή θα πρέπει να είναι εντελώς αυτόνομα – δηλαδή χωρίς καμία ανθρώπινη επίβλεψη.
- Αυτοεπιδιορθούμενη και αυτοεξελισσόμενη τεχνητή νοημοσύνη: Τα μελλοντικά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί όχι μόνο να είναι αυτόνομα αλλά και ικανά να αυτοεπιδιορθώνονται ή και να εξελίσσονται. Αυτό εγείρει το ηθικό δίλημμα του πόσο έλεγχο μπορούμε και πρέπει να ασκούμε στην τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να τροποποιεί τον εαυτό της με τρόπους που οι δημιουργοί της δεν είχαν προβλέψει.
- Ιατρική διάγνωση με βάση την τεχνητή νοημοσύνη: Σε αποστολές μακράς διάρκειας, η τεχνητή νοημοσύνημπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της υγείας των αστροναυτών και τη διάγνωση ιατρικών προβλημάτων. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να αναλύουν τα συμπτώματα, να παρέχουν συστάσεις θεραπείας, ακόμη και να βοηθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, η ανάθεση αποφάσεων υγειονομικής περίθαλψης στην τεχνητή νοημοσύνη εισάγει την ηθική πρόκληση της διασφάλισης ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει πρόσβαση σε αρκετά δεδομένα για να κάνει ακριβείς διαγνώσεις και ότι δεν παραβλέπει συμπτώματα που αφορούν ειδικά τους ανθρώπους στο διάστημα.
- Συντροφιά - Crew Interactive MObile companioN: Στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, το CIMON είναι ένας βοηθός με τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να βοηθήσει τους αστροναύτες παρέχοντας πληροφορίες, απαντώντας σε ερωτήσεις ή βοηθώντας σε πειράματα. Τέτοιοι βοηθοί μειώνουν το γνωστικό φορτίο των αστροναυτών, επιτρέποντάς τους να επικεντρωθούν σε πιο κρίσιμα καθήκοντα. Αυτοί οι βοηθοί συμμετέχουν ακόμη και σε μικρές συζητήσεις για να μειώσουν την απομόνωση. Ωστόσο, αυτή η αυξανόμενη εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη οδηγεί επίσης σε ερωτήματα σχετικά με την ψυχολογική εξάρτηση και την πιθανή απώλεια κρίσιμων δεξιοτήτων λήψης αποφάσεων από τους ανθρώπινους αστροναύτες.
- Προληπτική συντήρηση: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προβλέψει πότε τα συστήματα των διαστημοπλοίων μπορεί να αποτύχουν και να ξεκινήσει τις επισκευές χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ενώ αυτό βελτιώνει τη βιωσιμότητα της αποστολής, εγείρει ηθικές ανησυχίες σχετικά με την υπερβολική εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη. Τι θα συμβεί αν η διάγνωση της τεχνητής νοημοσύνης είναι λανθασμένη ή αν αποτύχει να ειδοποιήσει εγκαίρως τους ανθρώπους; Η εξισορρόπηση της ανθρώπινης εποπτείας με την αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι ζωτικής σημασίας για τις μελλοντικές αποστολές.
- Συστήματα υποστήριξης της ζωής: Η ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να συντηρεί και να διαχειρίζεται αυτόνομα τα συστήματα υποστήριξης της ζωής θα είναι ζωτικής σημασίας. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε ενδεχομένως να καθορίσει αν τα μέλη του πληρώματος είναι σε θέση να συνεχίσουν τις αποστολές ή να λάβει αποφάσεις σχετικά με την κατανομή των πόρων σε σενάρια που απειλούν τη ζωή. Αυτό εισάγει το ερώτημα αν θα πρέπει ποτέ να δοθεί σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης η εξουσία να λαμβάνει αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα την ανθρώπινη επιβίωση. Θα πρέπει να επιτρέπεται σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης να λαμβάνει μόνο του αποφάσεις για τη ζωή ή τον θάνατο;
Τελικές σκέψεις
Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην εξερεύνηση του διαστήματος βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, αλλά ο αντίκτυπός της είναι ήδη βαθύς. Η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει επανάσταση στην εξερεύνηση του διαστήματος και θα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, βοηθώντας την ανθρωπότητα να φτάσει πιο μακριά από ποτέ. Είτε μέσω αυτόνομων διαστημοπλοίων, είτε μέσω έξυπνων διαστημοπλοίων, είτε μέσω ανθρώπινων αποστολών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, το μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Το ερώτημα δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα παίξει ρόλο στο ταξίδι μας προς τα αστέρια, αλλά πόσο μακριά θα μας πάει. Μαζί με αυτές τις εξελίξεις έρχονται και σημαντικές ηθικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε καθώς συνεχίζουμε να διευρύνουμε τα όρια της ανθρώπινης εξερεύνησης.
Η εξισορρόπηση της αυτονομίας της τεχνητής νοημοσύνης με την ανθρώπινη εποπτεία, η διασφάλιση της λήψης ηθικών αποφάσεων, η προστασία της ιδιωτικής ζωής των δεδομένων και η αντιμετώπιση των ευρύτερων κοινωνικών επιπτώσεων της τεχνητής νοημοσύνης στο διάστημα είναι κρίσιμα ζητήματα που θα διαμορφώσουν το μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος. Καθώς συνεχίζουμε να εξερευνούμε το σύμπαν, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης σχεδιάζονται και χρησιμοποιούνται με τρόπους που ευθυγραμμίζονται με τις ανθρώπινες αξίες, δίνουν προτεραιότητα στην ασφάλεια και προωθούν το συλλογικό καλό
Ένα δυσοίωνο σενάριο εξέλιξης, που το απορρίπτουν πολλοί επιστήμονες (αλλά όχι όλοι), είναι η σταδιακή αυτονόμηση της τεχνητής νοημοσύνης και η ανάπτυξη αυτοσυνειδησίας. Μια τέτοια εξέλιξη, που θα μετέτρεπε την τεχνητή νοημοσύνη από «υπολογιστική οντότητα» σε «σκεπτόμενη οντότητα», θα έφερνε για πρώτη φορά στην ιστορία ένα ικανότατο «είδος» αντιμέτωπο με την ανθρωπότητα, με πιθανό κίνδυνο την υποδούλωση ή και εξαφάνιση της ανθρωπότητας. Τέτοιου χαρακτήρα δυστοπικά σενάρια έχουν παρουσιαστεί σε βιβλία και ταινίες επιστημονικής φαντασίας, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση.
Κλείνοντας θα ήθελα να καταθέσω και την προσωπική μου ανησυχία και αγωνία για τον πολιτιστικό και πνευματικό αντίκτυπο της διείσδυσης της μη-σκεπτόμενης τεχνητής νοημοσύνης όχι στην επιστήμη και την τεχνολογία, αλλά στην καθημερινότητά μας. Το γεγονός ότι όλο και συχνότερα δεν μπορούμε, δεν προλαβαίνουμε ή δεν θέλουμε να ακούσουμε τον Άλλο, να συναντήσουμε τον Άλλο, αφήνει χώρο στις νοήμονες μηχανές, την τεχνητή νοημοσύνη, να υποκαταστήσουν τον άνθρωπο στις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτή η εξαιρετική δυσμενής εξέλιξη θα πλήξει, πλήττει ήδη, κυρίως τους νέους και αν συνεχιστεί μπορεί να έχει δραματικές συνέπειες για την ανθρωπότητα.
