Η Συνθήκη της Λωζάννης και ο Βενιζέλος

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στην Άγκυρα τον Οκτώβριο του 1930

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την επανάσταση του 1922, ο Βενιζέλος δέχθηκε να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη διάσκεψη της Λωζάννης όπου στις 24 Ιουλίου 1923 υπέγραψε τη συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία…  Ο Βενιζέλος, που ήθελε να θεωρείται πατέρας της νίκης (στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρά Ασία) αλλά ποτέ δεν δέχτηκε το μερίδιό του στην ήττα (οι ευθύνες μιας ήττας δεν πρέπει να αναζητούνται μόνο στην τελευταία φάση του πολέμου ούτε μόνο στην ηγεσία του στρατού), αφού συμπαρέσυρε στις επιλογές του φίλους και αντιπάλους και εν τέλει την ίδια την ελληνική ιστορία, όταν κυριολεκτικά χάθηκαν όλα για την Ελλάδα πέρασε στην απέναντι όχθη της Μεγάλης Ιδέας: έγινε, με τη μεσολάβηση του ιταλού δικτάτορα Μουσολίνι, ένθερμος οπαδός της ελληνοτουρκικής φιλίας. Το χάσμα που τον χώριζε από τους πολιτικούς του αντιπάλους και από τον μισό περίπου ελληνικό πληθυσμό μεγάλωνε διαρκώς, η φιλία του όμως με τον Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ) θα ήταν στο εξής αδιατάρακτη και ο Κεμάλ με κάθε ευκαιρία θα έπλεκε το εγκώμιο του Βενιζέλου..
... Με τις ελληνοτουρκικές συμφωνίες του 1930 παγιώνονται προς το χειρότερο, εις βάρος της Ελλάδας και των προσφύγων, οι αποφάσεις της συνθήκης της Λωζάννης και οι πρόσφυγες χάνουν πλέον κάθε ελπίδα για επιστροφή στη γη τους. Την ίδια περίοδο ο Βενιζέλος εκφράζεται αρνητικά για το θέμα της ένωσης της Κύπρου και των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα. Τον Νοέμβριο του 1932, εποχή που ο Καβάφης αρχίζει να γράφει το ποίημα «Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας», ο Βενιζέλος έχει μόλις χάσει, μετά από 4 χρόνια, τη διακυβέρνηση της χώρας, ενώ λίγο καιρό πριν είχε προτείνει τον Κεμάλ Ατατούρκ για Νόμπελ Ειρήνης.

Διονύσης Στεργιούλας [Το τελευταίο ποίημα του Καβάφη, Οδός Πανός, τχ. 147, Ιανουάριο-Μάρτιος 2010]