σε νεοκλασικό σπίτι

Ναύπλιο, Φεβρουάριος 2009 / © I.A. Daglis

«Γεννήθηκα στον Πειραιά, σε νεοκλασικό σπίτι», γράφει ο Γιάννης Τσαρούχης. Σε νεοκλασικά σπίτια έτυχε να μεγαλώσει: «Πίσω από τους θριγκούς αυτών των κτιρίων είδα πολλές φορές, γεμάτος από τη γνωστή παιδική πλήξη και μελαγχολία, το αιώνιο μυστήριο του ουρανού και των συννέφων».
Δύο αρχιτεκτονικά μνημεία στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι υποψήφια για κατεδάφιση, ώστε να εξασφαλιστεί η οπτική επαφή του νέου Μουσείου της Ακρόπολης (ή μάλλον του εστιατορίου του) με τον Παρθενώνα. Και στις 30 Αυγούστου, όταν στη μισή Ελλάδα μαίνονταν οι πυρκαγιές, ο υπουργός Πολιτισμού υπέγραψε την άρση της «προστασίας» για το ένα από αυτά.
Δεν γεννήθηκα, δεν μεγάλωσα σε νεοκλασικό σπίτι. Το αιώνιο μυστήριο του ουρανού με τα σύννεφά του αποκαλυπτόταν στα παιδικά μου μάτια πίσω από το σχοινί της μπουγάδας και τα ντεπόζιτα του νερού στις γειτονικές ταράτσες. Πλυσταριό και όχι θριγκός. Γλάροι και λαϊκά τραγούδια. Τα ωραία νεοκλασικά σπίτια ήταν πάντα τα σπίτια των άλλων, σπίτια παράξενα και ξένα. Ωστόσο, έμαθα να τα αντικρίζω χωρίς φθόνο, να αναγνωρίζω στις συμμετρικές προσόψεις τους την τέχνη και τη μαστοριά εκείνων που τα σχεδίασαν και τα έχτισαν, να διακρίνω το αποτύπωμα του ανώνυμου τεχνίτη και όχι του μεγαλοεργολάβου.
«Όταν αργότερα άρχισαν να τα γκρεμίζουν ένα ένα, τότε αισθάνθηκα ότι ξηλώνουν τη ζωή μου», συνεχίζει ο ζωγράφος. «Ήταν κάτι παραπάνω από αισθητική διαμαρτυρία αυτό που αισθανόμουν. Ήταν ξαφνικοί θάνατοι στενών φίλων». Το μεγάλο ξήλωμα έχει ήδη συντελεστεί, στην Αθήνα και παντού, ενώ τα λίγα χειροποίητα κτίσματα που έχουν απομείνει μοιάζουν σαν τα ξεραμένα φύλλα ή λουλούδια που μπορεί να ανακαλύψουμε πατικωμένα στις σελίδες ενός παλιού βιβλίου. Όχι όμως τα δύο υπό κατεδάφιση κτίρια. Αυτά κάπου ανήκουν, ανήκουν στο δρόμο τους, ανήκουν σε εκείνους που ήρθαν από μακριά για να δουν την Ακρόπολη, ανήκουν στον κυριακάτικο, δίχως διόδια περίπατο δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων, αλλά και οικονομικών μεταναστών. Ανήκουν στο βλέμμα και τη μνήμη μας – και η αρχιτεκτονική μνήμη είναι η μνήμη της πόλης. Δεν είναι μόνον τα λαμπρά οικοδομήματα που συγκροτούν αυτή τη μνήμη. Είναι και τα ξύλινα κίτρινα περίπτερα, οι θερινοί κινηματογράφοι, τα παλιά καφενεία, τα παλιά κουρεία, τα γερασμένα από εκατομμύρια βήματα πλακόστρωτα, οι δαντελένιες σιδηροκατασκευές. Κανιβαλικές διαθέσεις φαίνεται ότι έχει το νέο μουσείο αφού απαιτεί ένα γειτονικό ground zero για να ανασάνει.
Σύντομη, ασθματική, σημαδεμένη από την τραγωδία των πυρκαγιών ήταν αυτή η προεκλογική περίοδος. Εκλογές του «υπολοίπου διακοπών», της σαγιονάρας, της βερμούδας, της στάχτης και των γυάλινων τηλεοπτικών αναμετρήσεων. Με τον πολιτισμό απόντα από τα προεκλογικά προγράμματα και φυλλάδια, τις τηλεοπτικές συζητήσεις και τα πακέτα των παροχών. Με τον περιβόητο «πολιτικό πολιτισμό» να εξαντλείται είτε στην «κουλτούρα των συνεργασιών» είτε στην καλή συμπεριφορά των πολιτικών στον δημόσιο χώρο.
Η λεηλασία της αρχιτεκτονικής μνήμης συμβαδίζει με τη λεηλασία της ιστορικής μνήμης, με τη λεηλασία του φυσικού περιβάλλοντος, αφού σε λίγα χρόνια οι ελιές ίσως να θεωρούνται καλλωπιστικά φυτά. Μνήμη, πολιτισμός και εκλογές φαστ φουντ.
Mαριάννα Tζιαντζή [Ground zero πολιτισμός, Καθημερινή, 16 Σεπτεμβρίου 2007]