Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας

Ο πρωταγωνιστής της νέας παράστασης του Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι το εγγύτατο στη Γη αστέρι, ο Ήλιος, αυτός που πανάρχαιοι πολιτισμοί λάτρεψαν σαν θεό. Η λατρεία του Ήλιου είναι φυσικό επακόλουθο της κατανόησης, ακόμη και από πρωτόγονους λαούς, της σημασίας του ήλιου για τις αγροτικές καλλιέργειες και ως εκ τούτου για την επιβίωσή τους.
Όσο απαραίτητο είναι το νερό, άλλο τόσο απαραίτητο είναι το χάδι του Ήλιου για να μεγαλώσουν και να ωριμάσουν οι καρποί των φυτών, πάνω στους οποίους στηρίζεται όλο το οικοδόμημα του ανθρώπινου πολιτισμού, ακόμη και σήμερα, την εποχή των ηλεκτρονικών συσκευών και των ποικίλων γκάτζετ. Τα φυτά τρέφουν την ανθρωπότητα τόσο άμεσα, όσο και έμμεσα, αφού και η κτηνοτροφία, από την οποία περιμένουμε τα μπριζολάκια μας, στηρίζεται πάνω στα φυτά.
Το πόσο σημαντικό είναι το ευεργετικό και ζωοποιό φως του Ήλιου φαίνεται από ένα επεισόδιο που συνέβη πριν από σχεδόν 200 χρόνια. Το 1815 η έκρηξη του ηφαιστείου Tambora στην Ινδονησία δημιούργησε ένα νέφος αιωρούμενων σωματιδίων, αυτό που ονομάζουμε αεροζόλ. Αυτό το νέφος μπλόκαρε την ευεργετική ηλιακή ακτινοβολία με αποτέλεσμα την επόμενη χρονιά, το 1816, να σημειωθεί δραματική μείωση ή και καταστροφή των γεωργικών καλλιεργειών στις βορειοανατολικές ΗΠΑ, τον Καναδά και τη βόρεια Ευρώπη, αλλά και την Κίνα.
Αυτό σε μια εποχή που το εμπόριο και η διεθνής βοήθεια ήταν υποτονικά σε σχέση με σήμερα, οδήγησε όπως μπορείτε να φανταστείτε σε έντονα κοινωνικά προβλήματα και κατά τόπους σε λιμούς. Μόνο στην Ιρλανδία ο λιμός αυτός, σε συνδυασμό με λοιμώδεις ασθένειες, επέφερε 100.000 θανάτους. Για το λόγο αυτό, το 1816 ονομάστηκε η χρονιά χωρίς καλοκαίρι και άφησε τα χνάρια της ακόμη και στη λογοτεχνία. Μεταξύ άλλων και ο πολύ γνωστός στους Έλληνες Λόρδος Βύρων έγραψε ένα ποίημα με τίτλο «Το σκότος».
Είναι λοιπόν ξεκάθαρη η αγαθή φύση του Ήλιου του Ηλιάτορα, του Ευεργέτη της Ζωής και της Ανθρωπότητας, που με το ζωοποιό του φως, μας  διασώζει από το ψυχρό έρεβος του αχανούς διαστημικού σκότους.
Ωστόσο η σχέση του Ήλιου με τη Γη, και συνεπώς με την ανθρωπότητα, είναι διπλή, καθώς έχει και μια πλευρά εχθρική, δολοφονική θα λέγαμε. Αυτή η δεύτερη φύση του Ήλιου σχετίζεται με τα νέφη καυτής ιονισμένης ύλης που εκτοξεύει προς όλες τις κατευθύνσεις, απειλώντας οποιονδήποτε τολμήσει να ξεμυτίσει από την ατμόσφαιρα και από το προστατευτικό μαγνητικό περίβλημα της Γης. Αλλά ενώ η ανθρωπότητα είναι προστατευμένη όσο βρίσκεται στην επιφάνεια της Γης, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα έργα των χειρών μας, τους δορυφόρους και τα διαστημόπλοια που εκτοξεύουμε στο διάστημα και τα οποία διευκολύνουν τη ζωή μας και προετοιμάζουν μελλοντικά ταξίδια σε άλλους κόσμους.
Αυτόν τον δύσκολο, δύστροπο, εχθρικό Ήλιο, προσπαθούμε να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε, έτσι ώστε να καταφέρουμε στο μέλλον να προβλέπουμε με ακρίβεια τα ξεσπάσματά του, που είναι απειλητικά για κάθε μας προσπάθεια στο διάστημα, ώστε να προστατευόμαστε αποτελεσματικά από το δεύτερο πρόσωπό του, αυτό που είναι εχθρικό για μας.
Η δε υπέρτατη εχθρική ενέργεια του Ήλιου θα είναι πως, όταν μετά από μερικά δισεκατομμύρια χρόνια γερασμένος πλέον θα μετατραπεί σε ερυθρό γίγαντα, θα φουσκώσει και θα καταπιεί τη Γη, δίνοντας ένα δραματικό τέλος στη συμβίωσή τους.

 

(Προλογίζοντας την ψηφιακή παράσταση «Ήλιος – Το άστρο της ημέρας» στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου, Δευτέρα 4 Οκτωβρίου 2010)