Africa

Confederate States 100-dollar banknote depicting slaves working in a field

Africa’s contribution to world history has been immense – nothing less than a transformation of a centuries-old global hierarchy. By furnishing the New World its labor force, it enabled it to amass enough wealth and power to surpass the Old World.
Ryszard Kapuściński [Travels with Herodotus, 2004]

αστροναύτης

© samiamidi

Νομίζω πως θα γινόμουν ένας πολύ καλός αστροναύτης. Για να γίνεις καλός αστροναύτης πρέπει να είσαι έξυπνος, κι εγώ είμαι έξυπνος. Πρέπει επίσης να καταλαβαίνεις πώς λειτουργούν τα μηχανήματα, κι εγώ τα καταφέρνω να καταλαβαίνω πώς λειτουργούν τα μηχανήματα. Πρέπει επίσης να σου αρέσει να είσαι μόνος σου μέσα σ’ ένα μικροσκοπικό διαστημόπλοιο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την επιφάνεια της Γης και να μην σε πιάνει κλειστοφοβία ή νοσταλγία ή παράνοια. Εμένα μου αρέσουν στ’ αλήθεια οι μικροί χώροι, με την προϋπόθεση να μην υπάρχει κανένας άλλος εκεί μέσα μαζί μου.

Mark Haddon [Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα, 2003]

Sounion

Sounion / © I.A. Daglis

Jede der griechischen Tempelruinen hat ihre eigene, unvergessliche Farbe. Die Burg von Athen: honigfarb. Olympia hat ein uralt silbernes Grau. Korinth hat sein heimliches Braun. Bassai ist bläulichgrau fahl, der Tempel von Aigina hat die Farbe von eichenem Holz: zwischen Grau und rötlichem Braun. Sounion allein ist schneeweiss.

Erhart Kästner [Ölberge, Weinberge / 1953]

Drone footage of Sounion

Χατζιδάκις

Antennae Galaxies /  © NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team

Προσκαλούμενος να γράψεις για τον Μάνο Χατζιδάκι νιώθεις φτωχός και πένης και ανεπαρκής, αλλά και ευεργετημένος και ευνοημένος από την ιστορική συγκυρία που σου επέτρεψε να απολαύσεις τη μουσική και τις σκέψεις του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη και πνευματικού ανθρώπου. Προσωπικά νιώθω πάνω απ’ όλα ευγνωμοσύνη για τη γλυκύτητα των ακουσμάτων.

Ως άνθρωπος των γραμμάτων έχω κρατήσει πολύτιμη παρακαταθήκη το γνωστό απόφθεγμά του για την παιδεία: «Και πρώτα απ’ όλα τι εννοούμε λέγοντας παιδεία; Την πληροφορία, την τεχνική, το δίπλωμα εξειδίκευσης που εξασφαλίζει γάμο, αυτοκίνητο και ακίνητο, με πληρωμή την πλήρη υποταγή του εξασφαλισθέντος ή την πνευματική και ψυχική διάπλαση ενός ανθρώπου με τεχνική αναθεώρησης και ονειρικής δομής με αγωνία απελευθέρωσης και με διαθέσεις μιας ιπτάμενης φυγής προς τ’ άστρα;»

Ως αστροφυσικός δεν μπορώ βεβαίως να παραβλέψω το γεγονός πως ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε ονειρική μουσική για το (χάρτινο) φεγγαράκι και για τ’ αστέρι του βοριά ... και πως επέλεξε για την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία που ίδρυσε το 1985 το όνομα Σείριος.

Ο Μάνος Χατζιδάκις αναχώρησε πρόωρα για το δικό του ταξίδι προς τα άστρα. Μας άφησε όμως προς τέρψη και παραμυθία τη μαγική, συμπαντική μουσική του.


Ιωάννης Α. Δαγκλής [Τ' αστέρι του βοριά, Καθημερινή, 22 Αυγούστου 2010]

Σούλι, Μπότσαρης και Αλή Πασάς

Souli, the Kiafa castle / © I.A. Daglis

Για την αποστασία του Γεωργίου Μπότσαρη κατά τη δεύτερη εκστρατεία του Αλή Πασά εναντίον του Σουλίου: «… στρατολογήσαντες λοιπόν δεκαπέντε σχεδόν χιλιάδας μαχητών, ους συγκεντρώσαντες εις τα Ιωάννινα εστράτευσαν επομένως κατά του Σουλλίου τω 1800 έτει Ιουνίου 2… ο Βότζαρης μεθ’ απάσης της οικογενείας του και άλλων εισέτι εβδομήκοντα δραπετεύσας την νύκτα προσέδραμεν εις τον Αλή Πασά· όσα πολεμεφόδια εκ διαφόρων εξωτερικών συνεισφορών είχεν υπό την διατήρησίν του, ανήκοντα εις την κοινότητα, όλα τα παρέδωκεν εις τον εχθρόν και ουχί τη Πατρίδι αυτού, ήτις τον εδόξασεν ως άλλον Θεμιστοκλέα· αλλ’ αυτός, ως άλλος Παυσανίας Σπαρτιάτης, ημαύρωσεν το ένδοξον όνομά του δια της φιλίας των Βαρβάρων… ο δυστυχής Βότζαρης … ηναγκάσθη, ακών εκών να κινηθή κατά της Πατρίδος! όθεν οι υιοί, και γαμβροί του δια ν’ αποφύγωσι την αμείλικτον μήνιν του τυράννου, ενωθέντες μετά των συμφυγάδων Σουλλιωτών και χιλίων προσέτι εκλεκτών Τουρκαλβανών, εκινήθησαν κατά του Σουλλίου· μαθόντες του Βότζαρη το κίνημα οι Σουλλιώται έδραμον ωσεί εκατόν εξήκοντα ν’ αντιπαραταχθώσι κατ’ αυτών, επειδή κατ’ εκείνην την ημέραν της εισβολής του συνέπεσε να συγκροτώνται μάχαι κατά διαφόρους θέσεις, διό και δεν ευρέθησαν πλειότεροι άνεργοι· αρχηγοί τούτων ήσαν ο Φώτος Τζαβέλλας, Γκόγκας Δαγκλής, Κωλέτζης Φωτομάρας, και Βέλλιος Καραμπίνης, οίτινες απαντήσαντες τους εχθρούς κατά το Ραϊδοβούνι, και μάχην συγκροτήσαντες πεισματώδη, τους ενίκησαν, και υπέρ τας δύο ώρας εις τα οπίσω έτρεψαν· επληγώθησαν ακινδύνως εκ μέρους των Σουλλιωτών τέσσαρες, προς αυτοίς δε και ο Γεώργιος Τζαβέλλας, αδελφός του Φώτου, εκ δε των εναντίων εφονεύθησαν εννέα Τούρκοι, και δύω εκ των αποστατών Σουλλιωτών.»

Χριστόφορος Περραιβός [Ιστορία του Σουλλίου και Πάργας, 1857]

Wenn die Dinge am Abend ihr Müdes zeigen

Δειλινό στον Αχέροντα

Man war an allen Orten nur halb, wo man nur die geheimnislosen Strecken des Tages verbrachte. Es ist nötig, die sich neigenden Abendstunden zu haben, eine schlaflose, prangende Weile der Nacht und den beginnenden Tag. Wenn die Dinge am Abend ihr Müdes und am Morgen ihr Unerfahrenes zeigen, ist es notwendig dazusein.

Έχεις μόνο μισο-βρεθεί σε έναν τόπο, αν περάσεις εκεί μόνο τις αδιάφορες, χωρίς κανένα μυστήριο, ώρες της μέρας. Πρέπει να είσαι εκεί όταν πέφτει το δειλινό, να περάσεις ξάγρυπνος ένα μέρος της λαμπρής νύχτας και να ζήσεις την αρχή της μέρας: να δεις τα πράγματα το βράδυ, όταν αποκαλύπτουν την κούρασή τους, να τα δεις το πρωί μέσα στην αθωότητά τους.

Erhart Kästner [Ölberge, Weinberge / 1953]

Κοσμάς ο Αιτωλός, ο πλανόδιος άγιος

Μονή Τιμίου Σταυρού στα Δολιανά του Ασπροπόταμου / © I.A. Daglis

24 Αυγούστου, Κοσμά του Αιτωλού ισαποστόλου
Φορέστε ένα ζευγάρι χοντροπάπουτσα με σκληρή δερμάτινη σόλα και δοκιμάστε να διασχίσετε την Πίνδο. Όχι ορειβατικά αρβυλάκια, χοντροπάπουτσα. Χειμώνα καιρό. Περπατήστε σε μονοπάτια γεμάτα πουρνάρια και αγκάθια. Διασχίστε ρεματιές και βουτηχτείτε σε ποτάμια. Και μετά την Πίνδο, διασχίστε πάνω σ’ ένα μουλάρι τους κάμπους της Θεσσαλίας με το λιοπύρι του καλοκαιριού. Πηγαίνετε ως τη νότια Πελοπόννησο και από κει μπείτε σε μια ψαρόβαρκα (με πανί, όχι με μηχανή), φάτε όλη την αλμύρα του Αιγαίου στο πρόσωπο και επισκεφτείτε ένα ένα τα νησιά του Αιγαίου. Τα καταφέρατε την πρώτη χρονιά; Ωραία. Συνεχίστε να το κάνετε αυτό χωρίς διακοπή επί είκοσι χρόνια, και θα πάρετε  μια μικρή γεύση από μια πρακτική πλευρά του βίου και της πολιτείας ενός νεότερου αγίου, του Αγίου Κοσμά, του Κοσμά του Αιτωλού, που ο κόσμος τον έλεγε στοργικά Πατροκοσμά. Και λέμε μια μικρή γεύση, γιατί στα χρόνια της αποστολικής του δράσης (1760-1779) υπήρχαν άπειρες άλλες δυσκολίες που έπρεπε να αντιπαλέψει αυτός ο αναστηλωτής της εθνικής μας συνείδησης: την πείνα, τις στερήσεις, τη δυσπιστία πολλών, την αγραμματοσύνη των ομοεθνών του, τους προεστούς που δεν καλόβλεπαν αυτές τις περί δικαιοσύνης και αγάπης διδασκαλίες… Από το χωριό του στην Αιτωλία, το Μέγα Δένδρο, βρέθηκε στη Μονή Αγίας Παρασκευής στα Βραγγιανά όπου λειτουργούσε το περίφημο Ελληνομουσείο Αγράφων, κι εκεί έμαθε τα πρώτα του γράμματα. Συνέχισε τις σπουδές του στο κορυφαίο πνευματικό ίδρυμα της εποχής του, στην Αθωνιάδα Σχολή του Αγίου Όρους. Τριάντα χρόνια μελέτη και προσευχή, προσευχή και μελέτη, ώσπου μια μέρα κοίταξε έξω από το παράθυρο του κελιού του στη Μονή Φιλοθέου όπου μόναζε και είπε «Το Γένος μας έπεσε σε αμάθεια. Όθεν θα αφήσω την ιδικήν μου προκοπήν, το ιδικόν μου καλό, και θα βγω να περιπατήσω από τόπον εις τόπον διδάσκων τους αδελφούς μου. Ας χάσει ο Χριστός εμένα, ένα πρόβατο, και ας κερδίσει τα άλλα». Ήταν χειμώνας του 1760… Στα 20 χρόνια που κράτησαν οι περιηγήσεις του, περπάτησε σε όλα τα μέρη όπου ζούσαν Έλληνες, και στην απλή γλώσσα που καταλάβαιναν όλοι, τους μίλησε για την αγάπη, την πίστη και την ελπίδα. Χωρίς ηθικολογίες, χωρίς εξυπνάδες, χωρίς ύφος δέκα καρδιναλίων, χωρίς χρυσοκέντητα άμφια. Το δίδαγμά του ήταν θεολογικό, πατερικό, ανεπιτήδευτο, έτσι όπως έβγαινε ακατέργαστο από τη θέρμη της καρδιάς του. Γι’ αυτό και πήγαινε και ακούμπαγε κατευθείαν στις καρδιές των ακροατών του… Το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον ανακήρυξε άγιο με πατριαρχική πράξη το 1961. Πάλι καλά να λέτε, καθυστέρησε μόνο … 180 χρόνια να αποδεχτεί επισήμως κάτι που είχαν αποδεχτεί όλοι όσοι τον γνώρισαν και άκουσαν το κήρυγμά του, ακόμα και ο Αλή πασάς! Ο οποίος όταν έμαθε ότι ο αθλιότατος δερβέναγας Ηπείρου και Θεσσαλίας Κουρτ πασάς συνέλαβε και επιτόπου κρέμασε σ’ ένα δέντρο τον Πατροκοσμά χωρίς κατηγορίες και δίκη, τον Αύγουστο του 1779, έστειλε χρήματα κι έχτισαν ένα λαμπρό ναό στον τόπο της εκτέλεσής του.

Στέφανος Γ. Ψημένος [Ανεξερεύνητη Ήπειρος, 2006]

Trotsky’s death

Trotsky with American friends in Mexico, shortly before his assassination in 1940

Trotsky (Lev Davidovich Bronshtein) was an extraordinary speaker and organizer, a popular army leader and a successful revolutionary. He was one of the five members of the original Politburo, and was widely seen in 1920 as Lenin’s natural successor. But he rarely or never attended a party meeting. During the same period, Stalin worked his way up through the nebulous party apparatus until he achieved a central position of power … Lenin died on 21 January, 1924… Stalin went immediately for his former rival Trotsky. Apart from all their political differences, the two men also held each other in immense personal contempt. During the civil war, Trotsky had reprimanded his subordinate Stalin on a number of occasions, and Stalin had never forgiven him for that. In January 1925, Trotsky was discharged as commander of the Red Army… In July 1926 he was dismissed from the Politburo … In November 1927 he was thrown out of the party and was deported to Almaty and from there, in 1929 to Turkey. From there Trotsky, by way of France and Norway, ended up in Mexico in 1936…
On 20 August 1940, 70 years ago, an NKVD agent fatally wounded him with an ice-axe to the head. He died the next day.

Geert Mak [In Europe, 2004]

Αυγουστιάτικο (ηλιακό) μπουρίνι

Τριπλή εκτίναξη ηλιακής μάζας / © SOHO, ESA

... εκτός από τον "συνηθισμένο θερμοπυρηνικό αναβρασμό" στον Ηλιο, στον οποίο οφείλεται το φως και η ζέστη του, παρατηρούμε κατά καιρούς και κάποιες πιο έντονες καταστάσεις: αναλαμπές κι εκρήξεις, που οι επιστήμονες τις ονομάζουν εκλάμψεις και εκτινάξεις ηλιακής μάζας. Αυτές οι εκρήξεις, μεταφέρουν στο διάστημα πυρακτωμένη μάζα του ηλίου και αποτελούν τις ηλιακές καταιγίδες... Μακρόχρονες παρατηρήσεις μάς έχουν δείξει πως οι εκρήξεις έχουν μια περιοδικότητα περίπου 11 ετών. Δηλαδή, κάθε 11 χρόνια η ένταση και το πλήθος των εκλάμψεων και εκρήξεων φτάνουν σε ένα μέγιστο, ακολούθως μειώνονται, φτάνουν ένα ελάχιστο, και βαθμιαία αυξάνουν πάλι για να φτάσουν το μέγιστο ύστερα από άλλα 11 χρόνια ... Επειτα από παρατεταμένη ηρεμία εκλάμψεων και εκρήξεων, ο Ηλιος φαίνεται να «ξυπνάει» και θα έχουμε όλο και συχνότερα ηλιακές μπόρες και διαστημικές θύελλες...
Αλέξανδρος Κυριακόπουλος [Ηλιακό μπουρίνι, Ελευθεροτυπία, 4 Αυγούστου 2010]

Δορυφόροι φωτογραφίζουν τους καύσωνες

Δορυφορικές μετρήσεις της θερμοκρασίας εδάφους στην Αττική

... Οι καύσωνες πλήττουν κυρίως τις αστικές περιοχές λόγω της τοπικής δυσανάλογης αύξησης της θερμοκρασίας, φαινόμενο που είναι γνωστό ως αστική θερμική νησίδα.
Πυκνοδομημένες πόλεις με χαμηλά ποσοστά χώρων πρασίνου -όπως η Αθήνα- είναι ακόμη πιο επιρρεπείς σε κύματα καύσωνα, καθώς η θερμοκρασία στο κέντρο της πόλης μπορεί να είναι μέχρι και 10 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από ό,τι στην ύπαιθρο που περιβάλλει τις πόλεις.
Το σημαντικότερο και πιο ανησυχητικό είναι ότι ο αστικός πληθυσμός μπορεί να πληγεί από κύμα καύσωνα ακόμη και όταν η μέση θερμοκρασία της ευρύτερης περιοχής κινείται σε μέτρια επίπεδα.
Οταν ωστόσο υπάρχει συνδυασμός υψηλών θερμοκρασιών, χαμηλών ταχυτήτων ανέμου και υψηλής σχετικής υγρασίας, έχουμε τον «ιδανικό συνδυασμό», που οδηγεί μεγάλα τμήματα αστικού πληθυσμού σε συνθήκες θερμικού στρες....

Στέλλα Κεμανετζή [Δορυφόροι φωτογραφίζουν τους καύσωνες, Έθνος, 31 Ιουλίου 2010]