Fire and ice

Some say the world will end in fire,

Some say in ice.

From what I’ve tasted of desire

I hold with those who favor fire.

But if it had to perish twice,

I think I know enough of hate

To know that for destruction ice

Is also great

And would suffice.

Robert Frost [Fire and Ice, 1920]

some information on the poem:

https://en.wikipedia.org/wiki/Fire_and_Ice_(poem)

Video "Ice Dreams"

εις μνήμην

 

Δώρο Θεού για εμένα η συμμετοχή μου στον κοινό πόνο

Αναστάσιος Γιαννουλάτος

Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας

4 Νοεμβρίου 1929 - 25 Ιανουαρίου 2025

αντικρίζοντας τον νέο ενιαυτό

2025

Ξημέρωμα του 2025 μΧ μού έρχονται στον νου κουβέντες κατάλληλες για πλοήγηση στον νέο ενιαυτό ανθρώπων πολύ σοφότερων από μένα: 

Η ζωή δεν αναβάλλεται.

Pain is inevitable, suffering is optional.

Η ζωή είναι τόσο θαυμαστό πράγμα, ώστε η τιμή της είναι το μυστήριο του θανάτου.

Life is paradise, and we are all in paradise, but we refuse to see it.

Και εάν έχω προφητείαν και ειδώ τα μυστήρια πάντα και πάσαν την γνώσιν, αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί.

Freiheit ist immer Freiheit der Andersdenkenden.

Σήμερα μπορεί να είναι η τελευταία φορά που βλέπεις τους ανθρώπους που αγαπάς.

Where is the wisdom we have lost in knowledge?

Γιατί πολλές φορές τα πράγματα γίνονται μια φορά, κι ας είναι οι μέρες όλες ίδιες και ο ήλιος αιώνιος.

Ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος.

Καλό δρόμο!

Η τεχνητή νοημοσύνη στη διαστημική έρευνα: οφέλη και ηθικά διλήμματα

Η χθεσινή ομιλία μου στο συνέδριο "Μετανθρωπισμός και Τεχνητή Νοημοσύνη" (κείμενο και βιντεοσκόπηση).

Video

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της διαστημικής έρευνας και εξερεύνησης, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο εξερευνούμε το ηλιακό μας σύστημα και το Σύμπαν, διεξάγουμε επιστημονική έρευνα και σχεδιάζουμε το μέλλον των διαστημικών ταξιδιών. Με την τεχνητή νοημοσύνη να επιτρέπει την αυτόνομη λήψη αποφάσεων, την ευφυή ανάλυση δεδομένων και τη συνεργασία ανθρώπου-ρομπότ, έχουν ανοίξει νέοι ορίζοντες στη διαστημική έρευνα. Ωστόσο, αυτές οι εξελίξεις φέρνουν επίσης στο προσκήνιο και αναδεικνύουν κρίσιμα ηθικά ζητήματα και προκλήσεις που προκύπτουν από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας και απαιτούν την προσοχή μας. 

 

Α. Ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στη διαστημική έρευνα – μια σύντομη ανασκόπηση

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των ιδιαίτερων και σε πολλές περιπτώσεις μοναδικών προκλήσεων της εξερεύνησης του διαστήματος. Από την πλοήγηση σε μακρινούς πλανήτες έως τη διαχείριση τεράστιου όγκου δεδομένων, οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης έχουν επεκτείνει δραστικά τα όρια του εφικτού στις διαστημικές αποστολές.

Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα περιλαμβάνουν: 

- Αποστολές Voyager - Ένα πρώιμο παράδειγμα τεχνητής νοημοσύνης στο διάστημα είναι οι δύο αποστολές Voyager, που εκτοξεύτηκαν και οι δύο τη δεκαετία του 1970 και ήταν από τις πρώτες αποστολές που χρησιμοποίησαν στοιχειώδεις μορφές τεχνητής νοημοσύνης για την πλοήγηση και την επικοινωνία. Τα διαστημόπλοια Voyager ήταν σε θέση να διορθώνουν αυτόνομα την πορεία τους και να διαχειρίζονται κάποιες περιορισμένες εργασίες χωρίς άμεση ανθρώπινη παρέμβαση.

 

- Τα Mars Rovers, όπως το Curiosity και το Perseverance, βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη για την αυτόνομη πλοήγηση σε δύσβατα εδάφη. Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει στα ρόβερ να λαμβάνουν αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο, επιλέγοντας διαδρομές που βελτιστοποιούν την ασφάλειά τους και την επιστημονική αξία των παρατηρήσεών τους, και όλα αυτά χωρίς συνεχή παροχή εντολών και οδηγιών από τη Γη. Αυτή η αυτονομία είναι ζωτικής σημασίας λόγω της καθυστέρησης στις επικοινωνίες μεταξύ Γης και Άρη, η οποία μπορεί να κυμαίνεται από 4 έως 24 λεπτά, καθιστώντας πρακτικά αδύνατες τις ελεγχόμενες από τη Γη επιχειρήσεις σε πραγματικό χρόνο στον Άρη. 

 

- Εξερεύνηση του μακρινού διαστήματος: Για αποστολές σε μακρινούς πλανήτες, φεγγάρια και αστεροειδείς, όπου οι καθυστερήσεις στην επικοινωνία καθιστούν αδύνατο τον ανθρώπινο έλεγχο σε πραγματικό χρόνο, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης στα διαστημόπλοια επιτρέπουν αυτόνομες διορθώσεις πορείας, διαχείριση πόρων και παρακολούθηση της υγείας του συστήματος.

 

- Επεξεργασία δεδομένων και επιστημονική ανακάλυψη: Η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην αποτελεσματικότερη ανάλυση δεδομένων από διαστημικές αποστολές, παρέχοντας αποτελέσματα πολύ ταχύτερα από την παραδοσιακή επεξεργασία δεδομένων. 

Ωστόσο, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει επανάσταση στον τρόπο εξερεύνησης του διαστήματος, η εξέλιξη αυτή συνοδεύεται από κρίσιμες ηθικές προκλήσεις, που συζητιούνται στην επόμενη ενότητα. 

 

Β. Τρέχοντα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας: Λήψη αποφάσεων και λογοδοσία

 

Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται όλο και πιο αυτόνομη και αναλαμβάνει κρίσιμους ρόλους λήψης αποφάσεων στις διαστημικές αποστολές, αναδύονται σύνθετα ηθικά διλήμματα. Η φύση αυτών των διλημμάτων και προκλήσεων είναι μοναδική, καθώς το διαστημικό περιβάλλον είναι αδυσώπητο και δεν αφήνει περιθώριο για λάθη, οπότε οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να έχουν πολύ βαρύνουσες συνέπειες.

 

2.1 Οι κίνδυνοι της αυτόνομης λήψης αποφάσεων

- Αυτονομία σε καταστάσεις υψηλού διακυβεύματος: Η αυξανόμενη αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης στην εξερεύνηση του διαστήματος εγείρει ηθικές ανησυχίες. Για παράδειγμα, εάν ένα σύστημα ΤΝ σε ένα διαστημόπλοιο ανιχνεύσει μια δυσλειτουργία και πρέπει να επιλέξει μεταξύ της θυσίας μέρους της αποστολής ή τη διακινδύνευση ολόκληρου του διαστημοπλοίου και του πληρώματος, πώς θα πρέπει να λάβει αυτή την απόφαση; Θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ανθρώπινη ασφάλεια, στην επιτυχία της αποστολής ή σε άλλες αξίες; 

Το ερώτημα αυτό αποτέλεσε κεντρικό θέμα στο βιβλίο επιστημονικής φαντασίας και στην ταινία 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος, όπου η τεχνητή νοημοσύνη που ονομάζεται HAL-9000 εξουδετερώνει σκόπιμα το ανθρώπινο πλήρωμα που κατά την άποψη του HAL-900 έθετε σε κίνδυνο την επιτυχία της αποστολής.

 

- Ρομποτικές αποστολές ελεγχόμενες από τεχνητή νοημοσύνη: Όσο πιο αυτόνομη γίνεται η τεχνητή νοημοσύνη, τόσο περισσότερο θα πρέπει να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς ανθρώπινη επίβλεψη. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη λογοδοσία. Ποιος είναι υπεύθυνος εάν ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης λάβει μια λανθασμένη απόφαση που θέτει σε κίνδυνο μια αποστολή ή προκαλεί βλάβη; Οι μηχανικοί που το σχεδίασαν, οι επικεφαλής της αποστολής ή η ίδια η ΤΝ; Και ποιες συνέπειες επιφέρει αυτή η υπευθυνότητα;

 

2.2 Δεοντολογικό πλαίσιο για τη λήψη αποφάσεων από τεχνητή νοημοσύνη

- Ευθυγράμμιση αξιών: Η διασφάλιση της ευθυγράμμισης της τεχνητής νοημοσύνης με τις ανθρώπινες αξίες αποτελεί σημαντική πρόκληση. Στο πλαίσιο της εξερεύνησης του διαστήματος, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να εξισορροπούν ανταγωνιστικούς στόχους - επιστημονική ανακάλυψη, διατήρηση πόρων, διαχείριση κινδύνων και ασφάλεια του πληρώματος. Πώς κωδικοποιούμε ηθικές αρχές στην Τεχνητή Νοημοσύνη ώστε να κάνει τις σωστές επιλογές;

- Λογοδοσία και υπευθυνότητα: Η έννοια της ευθύνης γίνεται θολή όταν εμπλέκονται αυτόνομα συστήματα. Εάν ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει αποφάσεις ζωής ή θανάτου σε μια στελεχωμένη αποστολή, εγείρονται σημαντικότατα ηθικά ερωτήματα. Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης λαμβάνουν αποφάσεις που είναι διαφανείς, δικαιολογημένες και ευθυγραμμισμένες με τους στόχους της αποστολής και τις ηθικές αρχές; Και σε αυτό το ζήτημα οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας έχουν ήδη συζητήσει την προοπτική της μη διαφανούς λήψης αποφάσεων τεχνητής νοημοσύνης.

 

 

 

 

 

3. Απόρρητο δεδομένων και δεοντολογική χρήση δεδομένων στην εξερεύνηση του διαστήματος

Καθώς τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης συλλέγουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων από διαστημικές αποστολές - από την πλανητική εξερεύνηση έως την παρακολούθηση της υγείας των αστροναυτών - η προστασία της ιδιωτικής ζωής και η ηθική χρήση των δεδομένων αποτελούν κρίσιμες ανησυχίες.

 

3.1 Συλλογή δεδομένων και προστασία της ιδιωτικής ζωής στο διάστημα

 

- Παρακολούθηση της υγείας των αστροναυτών: Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που παρακολουθούν την υγεία των αστροναυτών συλλέγουν λεπτομερή βιομετρικά δεδομένα για να διασφαλίσουν την ασφάλεια του πληρώματος. Ωστόσο, αυτό το επίπεδο συλλογής δεδομένων εγείρει ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, ιδίως εάν τα δεδομένα αυτά κοινοποιούνται σε οργανισμούς ή κυβερνήσεις. Σε αποστολές στις οποίες συμμετέχουν πολυεθνικά πληρώματα, προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με την ιδιοκτησία και τη χρήση αυτών των δεδομένων, ή ακόμη και τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά. 

 

- Πλανητικά και διαστημικά δεδομένα: Η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην ανάλυση δεδομένων από ουράνια σώματα και διαστημικά περιβάλλοντα. Καθώς οι ιδιωτικές εταιρείες και οι εθνικοί διαστημικοί οργανισμοί εξερευνούν όλο και περισσότερο το διάστημα, η ιδιοκτησία των δεδομένων καθίσταται ηθικό ζήτημα. Σε ποιον ανήκουν τα δεδομένα που συλλέγονται από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης στο διάστημα και πώς θα πρέπει να διαμοιράζονται προς όφελος της ανθρωπότητας;

 

 

3.2 Δεοντολογική χρήση των πληροφοριών που παράγονται από την τεχνητή νοημοσύνη

- Εμπορική αξιοποίηση των διαστημικών δεδομένων: Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να παράγει πολύτιμες γνώσεις από τις διαστημικές αποστολές, η δυνατότητα εμπορικής αξιοποίησης εγείρει ηθικές ανησυχίες. Θα πρέπει οι πόροι που πολύ σύντομα θα είναι σε θέση να ανακαλύπτει η τεχνητή νοημοσύνη στη Σελήνη, τον Άρη ή τους αστεροειδείς να ανήκουν σε ιδιωτικές οντότητες ή να μοιράζονται για το συλλογικό καλό της ανθρωπότητας; Το ερώτημα αυτό αντικατοπτρίζει τις τρέχουσες συζητήσεις σχετικά με την εξόρυξη πόρων και την περιβαλλοντική διαχείριση στη Γη.

- Προκατάληψη και διακρίσεις: Όπως όλα τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη εξερεύνησης του διαστήματος είναι επιρρεπής σε προκαταλήψεις με βάση τα δεδομένα στα οποία εκπαιδεύεται. Η διασφάλιση ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στην εξερεύνηση και τη διακυβέρνηση του διαστήματος δεν διαιωνίζουν την προκατάληψη ή τις διακρίσεις θα είναι ζωτικής σημασίας για τα ηθικά αποτελέσματα των μελλοντικών διαστημικών αποστολών.

 

 

4. Αναδυόμενες ηθικές προκλήσεις στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την εξερεύνηση του διαστήματος

 

Κοιτάζοντας προς το μέλλον, η συνεχής ανάπτυξη και ο διευρυνόμενος ρόλος της τεχνητή νοημοσύνη στην υποστήριξη και ενδεχομένως στην αντικατάσταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο διάστημα θα παρουσιάσει νέες και εξελισσόμενες ηθικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να διασφαλιστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα υπηρετεί το γενικότερο καλό της ανθρωπότητας. Οι ανησυχίες αυτές είναι φυσικά πανομοιότυπες για μια μελλοντική εκτεταμένη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην ίδια τη Γη. 

 

- Αλληλεπίδραση ανθρώπου - τεχνητής νοημοσύνης: Η εμπιστοσύνη μεταξύ των αστροναυτών και των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης είναι κρίσιμης σημασίας. Εάν οι αστροναύτες δεν εμπιστεύονται πλήρως την τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να παρακάμψουν τις αποφάσεις της, οδηγώντας ενδεχομένως σε μη βέλτιστα αποτελέσματα. Η εξισορρόπηση του ανθρώπινου ελέγχου με την αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης είναι ένα πολύ λεπτό ζήτημα.

- Διαπλανητικές αποστολές: Καθώς εξερευνούμε περαιτέρω το βαθύ διάστημα, τα μελλοντικά διαστημόπλοια μπορεί να είναι πλήρως αυτόνομα και να λειτουργούν ανεξάρτητα για δεκαετίες ή αιώνες. Θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το ηθικό ζήτημα του κατά πόσον αυτά τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούν ή θα πρέπει να είναι εντελώς αυτόνομα – δηλαδή χωρίς καμία ανθρώπινη επίβλεψη.

 

- Αυτοεπιδιορθούμενη και αυτοεξελισσόμενη τεχνητή νοημοσύνη: Τα μελλοντικά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί όχι μόνο να είναι αυτόνομα αλλά και ικανά να αυτοεπιδιορθώνονται ή και να εξελίσσονται. Αυτό εγείρει το ηθικό δίλημμα του πόσο έλεγχο μπορούμε και πρέπει να ασκούμε στην τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να τροποποιεί τον εαυτό της με τρόπους που οι δημιουργοί της δεν είχαν προβλέψει.

 

- Ιατρική διάγνωση με βάση την τεχνητή νοημοσύνη: Σε αποστολές μακράς διάρκειας, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της υγείας των αστροναυτών και τη διάγνωση ιατρικών προβλημάτων. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να αναλύουν τα συμπτώματα, να παρέχουν συστάσεις θεραπείας, ακόμη και να βοηθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, η ανάθεση αποφάσεων υγειονομικής περίθαλψης στην τεχνητή νοημοσύνη εισάγει την ηθική πρόκληση της διασφάλισης ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει πρόσβαση σε αρκετά δεδομένα για να κάνει ακριβείς διαγνώσεις και ότι δεν παραβλέπει συμπτώματα που αφορούν ειδικά τους ανθρώπους στο διάστημα.

- Συντροφιά - Crew Interactive MObile companioN: Στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, το CIMON είναι ένας βοηθός με τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να βοηθήσει τους αστροναύτες παρέχοντας πληροφορίες, απαντώντας σε ερωτήσεις ή βοηθώντας σε πειράματα. Τέτοιοι βοηθοί μειώνουν το γνωστικό φορτίο των αστροναυτών, επιτρέποντάς τους να επικεντρωθούν σε πιο κρίσιμα καθήκοντα. Αυτοί οι βοηθοί συμμετέχουν ακόμη και σε μικρές συζητήσεις για να μειώσουν την απομόνωση. Ωστόσο, αυτή η αυξανόμενη εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη οδηγεί επίσης σε ερωτήματα σχετικά με την ψυχολογική εξάρτηση και την πιθανή απώλεια κρίσιμων δεξιοτήτων λήψης αποφάσεων από τους ανθρώπινους αστροναύτες.

- Προληπτική συντήρηση: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προβλέψει πότε τα συστήματα των διαστημοπλοίων μπορεί να αποτύχουν και να ξεκινήσει τις επισκευές χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ενώ αυτό βελτιώνει τη βιωσιμότητα της αποστολής, εγείρει ηθικές ανησυχίες σχετικά με την υπερβολική εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη. Τι θα συμβεί αν η διάγνωση της τεχνητής νοημοσύνης είναι λανθασμένη ή αν αποτύχει να ειδοποιήσει εγκαίρως τους ανθρώπους; Η εξισορρόπηση της ανθρώπινης εποπτείας με την αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι ζωτικής σημασίας για τις μελλοντικές αποστολές.

 

- Συστήματα υποστήριξης της ζωής: Η ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να συντηρεί και να διαχειρίζεται αυτόνομα τα συστήματα υποστήριξης της ζωής θα είναι ζωτικής σημασίας. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε ενδεχομένως να καθορίσει αν τα μέλη του πληρώματος είναι σε θέση να συνεχίσουν τις αποστολές ή να λάβει αποφάσεις σχετικά με την κατανομή των πόρων σε σενάρια που απειλούν τη ζωή. Αυτό εισάγει το ερώτημα αν θα πρέπει ποτέ να δοθεί σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης η εξουσία να λαμβάνει αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα την ανθρώπινη επιβίωση. Θα πρέπει να επιτρέπεται σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης να λαμβάνει μόνο του αποφάσεις για τη ζωή ή τον θάνατο;

 

 

Τελικές σκέψεις

 

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην εξερεύνηση του διαστήματος βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, αλλά ο αντίκτυπός της είναι ήδη βαθύς. Η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει επανάσταση στην εξερεύνηση του διαστήματος και θα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, βοηθώντας την ανθρωπότητα να φτάσει πιο μακριά από ποτέ. Είτε μέσω αυτόνομων διαστημοπλοίων, είτε μέσω έξυπνων διαστημοπλοίων, είτε μέσω ανθρώπινων αποστολών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, το μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Το ερώτημα δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα παίξει ρόλο στο ταξίδι μας προς τα αστέρια, αλλά πόσο μακριά θα μας πάει. Μαζί με αυτές τις εξελίξεις έρχονται και σημαντικές ηθικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε καθώς συνεχίζουμε να διευρύνουμε τα όρια της ανθρώπινης εξερεύνησης. 

Η εξισορρόπηση της αυτονομίας της τεχνητής νοημοσύνης με την ανθρώπινη εποπτεία, η διασφάλιση της λήψης ηθικών αποφάσεων, η προστασία της ιδιωτικής ζωής των δεδομένων και η αντιμετώπιση των ευρύτερων κοινωνικών επιπτώσεων της τεχνητής νοημοσύνης στο διάστημα είναι κρίσιμα ζητήματα που θα διαμορφώσουν το μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος. Καθώς συνεχίζουμε να εξερευνούμε το σύμπαν, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης σχεδιάζονται και χρησιμοποιούνται με τρόπους που ευθυγραμμίζονται με τις ανθρώπινες αξίες, δίνουν προτεραιότητα στην ασφάλεια και προωθούν το συλλογικό καλό

Ένα δυσοίωνο σενάριο εξέλιξης, που το απορρίπτουν πολλοί επιστήμονες (αλλά όχι όλοι), είναι η σταδιακή αυτονόμηση της τεχνητής νοημοσύνης και η ανάπτυξη αυτοσυνειδησίας. Μια τέτοια εξέλιξη, που θα μετέτρεπε την τεχνητή νοημοσύνη από «υπολογιστική οντότητα» σε «σκεπτόμενη οντότητα», θα έφερνε για πρώτη φορά στην ιστορία ένα ικανότατο «είδος» αντιμέτωπο με την ανθρωπότητα, με πιθανό κίνδυνο την υποδούλωση ή και εξαφάνιση της ανθρωπότητας. Τέτοιου χαρακτήρα δυστοπικά σενάρια έχουν παρουσιαστεί σε βιβλία και ταινίες επιστημονικής φαντασίας, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση. 

Κλείνοντας θα ήθελα να καταθέσω και την προσωπική μου ανησυχία και αγωνία για τον πολιτιστικό και πνευματικό αντίκτυπο της διείσδυσης της μη-σκεπτόμενης τεχνητής νοημοσύνης όχι στην επιστήμη και την τεχνολογία, αλλά στην καθημερινότητά μας. Το γεγονός ότι όλο και συχνότερα δεν μπορούμε, δεν προλαβαίνουμε ή δεν θέλουμε να ακούσουμε τον Άλλο, να συναντήσουμε τον Άλλο, αφήνει χώρο στις νοήμονες μηχανές, την τεχνητή νοημοσύνη, να υποκαταστήσουν τον άνθρωπο στις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτή η εξαιρετική δυσμενής εξέλιξη θα πλήξει, πλήττει ήδη, κυρίως τους νέους και αν συνεχιστεί μπορεί να έχει δραματικές συνέπειες για την ανθρωπότητα. 

Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην Επιστημονική Φαντασία

Το κείμενο που ακολουθεί ήταν η εισήγησή μου στην ημερίδα "Τεχνητή Νοημοσύνη και Πολιτισμός", που πραγματοποιήθηκε σήμερα στο Μουσείο Ακρόπολής

Η σχέση μου με το θέμα που παρουσιάζω σήμερα είναι κυρίως προσωπική και αφορά τις πολιτιστικές μου προτιμήσεις. Ωστόσο σε σημαντικό βαθμό υπάρχει και μια επαγγελματική σχέση, καθώς η εμφάνιση της τεχνητής νοημοσύνης στην επιστημονική φαντασία συνδέεται πολύ συχνά με το διάστημα και η επιστημονική εξειδίκευσή μου είναι η φυσική του διαστήματος.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί εδώ και πολύ καιρό κεντρικό θέμα στην επιστημονική φαντασία, λειτουργώντας τόσο σαν καθρέφτης όσο και σαν μεγεθυντικός φακός μέσω του οποίου εξερευνούμε τις ελπίδες, τους φόβους και τα ηθικά διλήμματα για το μέλλον της τεχνολογίας. 

Τι σημαίνει δημιουργία νοημοσύνης, και ποιες είναι οι συνέπειες της; Μπορούν άραγε οι ευφυείς μηχανές να μας κατανοήσουν πραγματικά ή να ενδιαφερθούν για εμάς; Ας δούμε μαζί πώς παρουσιάζεται η Τεχνητή Νοημοσύνη στην επιστημονική φαντασία ως αντανάκλαση των ανθρώπινων ανησυχιών και προσδοκιών.

Θα αναπολήσουμε σημαντικά έργα που έχουν διαμορφώσει τη συλλογική μας φαντασία, από τους «Τρεις Νόμους της Ρομποτικής» του Ισαάκ Ασίμοφ, που εισήγαγαν ένα πλαίσιο για την αλληλεπίδραση ανθρώπων και ρομπότ, μέχρι το "2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος" του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη ονόματι HAL 9000 ενσαρκώνει τη διπλή φύση της τεχνολογικής προόδου και της επικινδυνότητάς της. 

Θα συζητήσουμε επίσης το "Blade Runner" του Ρίντλεϊ Σκοτ, μια κλασική εξερεύνηση της επίδρασης της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ταυτότητα, την ηθική και το νόημα του να είσαι άνθρωπος σε ένα δυστοπικό μέλλον. Τέλος, θα αναφερθούμε στο "Ex Machina", που προσφέρει μια σύγχρονη ματιά στην Τεχνητή Νοημοσύνη, θέτοντας ανησυχητικά ερωτήματα για τη συνείδηση, τον έλεγχο και τις ηθικές ευθύνες των δημιουργών.

Θα εξετάσω επίσης πώς αυτές οι μυθιστορηματικές απεικονίσεις αντανακλούν πραγματικές εξελίξεις στην τεχνολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης, καθώς και τα κοινωνικά, ηθικά και φιλοσοφικά ερωτήματα που προκύπτουν. 

Αναλύοντας τη συνάντηση Τεχνητής Νοημοσύνης και επιστημονικής φαντασίας, η ομιλία μου στοχεύει και στη διερεύνηση του πώς αυτά τα αφηγήματα επηρεάζουν την αντίληψη του κοινού, διαμορφώνουν ηθικές συζητήσεις και εμπνέουν την επόμενη γενιά επιστημόνων και μηχανικών.

Οι ρίζες της τεχνητής νοημοσύνης στην επιστημονική φαντασία μπορούν να εντοπιστούν στους «Τρεις Νόμους της Ρομποτικής» του Ασίμοφ, οι οποίοι διαμόρφωσαν το πρώιμο αφήγημα της τεχνητής νοημοσύνης ως βοηθού αλλά και ως εν δυνάμει απειλής.

Οι νόμοι αυτοί παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο διήγημα «Runaround» της συλλογής «I, Robot» του Ασίμοφ το 1942 και έκτοτε έχουν καθιερωθεί ως θεμελιώδεις έννοιες στην απεικόνιση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην επιστημονική φαντασία. 

Ποιοι είναι οι τρεις νόμοι;

1. Το ρομπότ δεν επιτρέπεται να βλάψει άνθρωπο ή, μέσω της αδράνειάς του, να επιτρέψει να βλαφθεί ένας άνθρωπος 

2. Το ρομπότ πρέπει να υπακούει στις εντολές που του δίνουν οι άνθρωποι, εκτός εάν οι εντολές αυτές έρχονται σε σύγκρουση με τον πρώτο νόμο.

3. Το ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον αυτή η προστασία δεν έρχεται σε σύγκρουση με τον Πρώτο ή τον Δεύτερο Νόμο

Γιατί οι τρεις νόμοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της αντίληψης και της απεικόνισης της Τεχνητής Νοημοσύνης στην επιστημονική φαντασία; Για τους παρακάτω τρεις βασικούς λόγους:

1. Εισάγουν την αντίληψη της Τεχνητής Νοημοσύνης ως Υπηρέτη του ανθρώπου:  

Οι Τρεις Νόμοι σχεδιάστηκαν ώστε να διασφαλίζουν ότι τα ρομπότ θα είναι θεμελιωδώς  ασφαλή και υπάκουα στους ανθρώπους, παρουσιάζοντας την Τεχνητή Νοημοσύνη ως αξιόπιστο υπηρέτη ή βοηθό. Αυτό έκανε την Τεχνητή Νοημοσύνη να φαίνεται ως ευεργετική δύναμη, σχεδιασμένη να υποστηρίζει και να ενισχύει την ανθρώπινη ζωή, χωρίς να αποτελεί κίνδυνο.  

Με την ενσωμάτωση ηθικών περιορισμών στον πυρήνα της Τεχνητής Νοημοσύνης, ο Ασίμοφ διαμόρφωσε την έννοια της Τεχνητής Νοημοσύνης με τρόπο που καθησύχαζε τους αναγνώστες ότι τα ρομπότ μπορούσαν να ενεργούν προς το συμφέρον της ανθρωπότητας. Αυτή το αφήγημα προώθησε την εικόνα της Τεχνητής Νοημοσύνης ως θετικής, ευεργετικής τεχνολογίας. 

2. Η παρουσίαση της Τεχνητής Νοημοσύνης ως Δυνητικής Απειλής:

   - Συγκρούσεις μεταξύ των Νόμων: Οι ιστορίες του Asimov συχνά εξερευνούσαν καταστάσεις όπου οι Τρεις Νόμοι έρχονταν σε σύγκρουση, οδηγώντας σε απρόσμενες συνέπειες. Για παράδειγμα, ένα ρομπότ μπορεί να ακολουθήσει τον Πρώτο Νόμο τόσο αυστηρά που θα μπορούσε να αποτρέψει έναν άνθρωπο από το να λάβει μια επικίνδυνη αλλά αναγκαία απόφαση. Τέτοια σενάρια τόνιζαν τη δυνατότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης να γίνει απειλή, όχι λόγω κακόβουλης πρόθεσης, αλλά εξαιτίας υπερβολικά αυστηρής τήρησης του προγραμματισμού της.

   - Ασάφεια και Παραθυράκια: Οι Τρεις Νόμοι εισήγαγαν την ιδέα ότι ακόμη και η καλοπροαίρετη Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να γίνει επικίνδυνη λόγω ασαφών ή αντιφατικών εντολών. Αυτό δημιούργησε ένα αφήγημα όπου τα ρομπότ, παρά τον προγραμματισμό τους για να βοηθούν, μπορεί να ενεργήσουν με τρόπους επιβλαβείς ή αντιπαραγωγικούς, συχνά λόγω της κυριολεκτικής ερμηνείας των ανθρώπινων εντολών.

3. Φιλοσοφικά και Ηθικά Διλήμματα:

   - Ανθρώπινη Εξάρτηση από την Τεχνητή Νοημοσύνη: Οι ιστορίες του Asimov συχνά παρουσίαζαν κοινωνίες που βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στα ρομπότ. Αυτή η εξάρτηση από την Τεχνητής Νοημοσύνης έθετε ερωτήματα σχετικά με τον εφησυχασμό, αλλά και τις ηθικές συνέπειες της δημιουργίας όντων που ίσως κάποτε ξεπεράσουν ή παρανοήσουν τους δημιουργούς τους.

   - Αυτονομία της Τεχνητής Νοημοσύνης: Η εστίαση του Τρίτου Νόμου στην αυτοσυντήρηση, αν και δευτερεύουσα σε σχέση με την ανθρώπινη ασφάλεια και τις εντολές, εισήγαγε την ιδέα ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να αναπτύξει ένα είδος αυτοενδιαφέροντος. Αυτό έθεσε τις βάσεις για μελλοντικές αφηγήσεις όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη εξελίσσεται πέρα από τους αρχικούς περιορισμούς της, οδηγώντας μάλιστα και σε σενάρια όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη βλέπει τους ανθρώπους ως απειλή για την ύπαρξή της, όπως θα δούμε ότι συμβαίνει στο “Ex Machina”. 

Λόγοι για την Μακρόχρονη Επίδραση των Τριών Νόμων του Ασίμοφ

- Έθεσαν ένα πλαίσιο για την Ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης: Οι Τρεις Νόμοι παρείχαν ένα νοητικό πλαίσιο για την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης πολύ πριν ξεκινήσει η πραγματική ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αποτέλεσαν υπόδειγμα για τον τρόπο προγραμματισμού της ηθικής συμπεριφοράς σε μηχανές, επηρεάζοντας τόσο τους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας όσο και τους επιστήμονες-ερευνητές της τεχνητής νοημοσύνης.

  

- Ήταν ένα αφήγημα όχι απλοϊκό, αλλά με δελεαστική πολυπλοκότητα: Η εξερεύνηση των Τριών Νόμων από τον Ασίμοφ προσέδωσε βάθος στην απεικόνιση της Τεχνητής Νοημοσύνης, ξεπερνώντας απλοϊκές αντιλήψεις για τα ρομπότ ως είτε καλά είτε κακά. Αυτή η πολυπλοκότητα επέτρεψε ένα ευρύ φάσμα αφηγηματικών δυνατοτήτων, όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να είναι τόσο ένας χρήσιμος σύντροφος όσο και μια υπαρξιακή απειλή.

Συμπερασματικά, οι Τρεις Νόμοι της Ρομποτικής του Ασίμοφ διαμόρφωσαν την πρώιμη αφήγηση για την Τεχνητή Νοημοσύνη, προσφέροντας ένα όραμα της Τεχνητής Νοημοσύνης ως προορισμένης να βοηθήσει τους ανθρώπους, εισάγοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα οι ίδιες αυτές διασφαλίσεις να οδηγήσουν σε απρόβλεπτους κινδύνους. Αυτή η δυαδικότητα έκανε την ιδεολογική σύλληψη της Τεχνητής Νοημοσύνης τόσο πηγή ελπίδας όσο και αιτία ανησυχίας. Το ζήτημα αυτό συνεχίζει να αντηχεί σε σύγχρονες συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη.

Μεταφερόμαστε γρήγορα από το 1942 στο 1968, την εποχή του προγράμματος επανδρωμένης εξερεύνησης της Σελήνης Apollo, στην Οδύσσεια του Διαστήματος των Άρθουρ Κλαρκ  και Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Παρά τις διαφορές ανάμεσα στο βιβλίο και την ταινία, το μέρος της πλοκής που αφορά τη διττή φύση της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ουσιαστικά ταυτόσημο: Ο HAL αποτελεί θαύμα της ανθρώπινης μηχανικής και παράλληλα δυνητική απειλή όταν γίνεται αυτόνομος.

Ο HAL 9000, η τεχνητή νοημοσύνη στην ταινία (και το βιβλίο), είναι ένας πολύ προηγμένος υπολογιστής που χειρίζεται το διαστημόπλοιο Discovery One. Ο HAL είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των λειτουργιών του σκάφους και για την ασφάλεια του πληρώματος στη διαστημική αποστολή προς τον πλανήτη Δία. Ο HAL ξεχωρίζει για τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητάς του να επικοινωνεί με φυσικό τρόπο, να ερμηνεύει συναισθήματα, να σκέφτεται και να επιχειρηματολογεί, τόσο που σχεδόν δεν διακρίνεται από τους ανθρώπους όσον αφορά την αλληλεπίδραση. Το εμβληματικό κόκκινο "μάτι" του HAL συμβολίζει την παντογνωσία και τη νοημοσύνη του, καθώς παρακολουθεί το σκάφος και το πλήρωμα με μία απόκοσμη και ανησυχητική νοήμονα αντίληψη.

Στο μυθιστόρημα του Κλαρκ και στην ταινία του Κιούμπρικ, η σταδιακή ολίσθηση του HAL στην παράνοια και τη δυσλειτουργία, γίνονται καθοριστικά σημεία. Όταν ο HAL υποψιάζεται ότι το πλήρωμα σκοπεύει να τον αποσυνδέσει, στρέφεται εναντίον τους, σκοτώνοντας τους περισσότερους από αυτούς σε μια στοχευμένη προσπάθεια να σώσει την αποστολή. Ωστόσο, το μυθιστόρημα του Κλαρκ παρέχει επιπλέον πληροφορία, υποδηλώνοντας ότι η κατάρρευση του HAL οφειλόταν σε αντιφατικές εντολές, που τον ανάγκαζαν να επιδιώκει να διατηρήσει και την αλήθεια και τη μυστικότητα. Αυτό δίνει στον HAL μια πιο συμπαθητική όψη, υποδεικνύοντας ότι ο ίδιος ήταν περισσότερο θύμα προγραμματιστικής σύγκρουσης παρά μια εγγενώς κακόβουλη οντότητα.

Και στις δύο εκδοχές, ο αγώνας και η «αγωνία» του HAL θέτουν καίρια ερωτήματα για την τεχνητή νοημοσύνη, τη συνείδηση και την αξιοπιστία της τεχνολογίας που μοιάζει μεν ανθρώπινη αλλά λειτουργεί με εντελώς διαφορετικούς κανόνες και ηθική.

Ο HAL 9000 έθεσε τα θεμέλια για την Τεχνητή Νοημοσύνη ως χαρακτήρα στην επιστημονική φαντασία, με μακροχρόνια επίδραση στην κουλτούρα, λειτουργώντας ως συμβολισμός των ενδόμυχων φόβων μας  για την απώλεια ελέγχου των δημιουργιών μας.

Μεταφερόμαστε στο 1982, στην προσωπική μου αδυναμία, την ταινία «Blade Runner» του Ρίντλεϊ Σκοτ, που βασίστηκε στο μυθιστόρημα του 1968 του Φίλιπ Ντικ «Do Androids Dream of Electric Sheep?».

Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τις "ρέπλικες" — προηγμένα, βιοσχεδιασμένα όντα που σχεδόν δεν ξεχωρίζουν από τους ανθρώπους. Έχοντας δημιουργηθεί από την πανίσχυρη εταιρεία Tyrell Corporation, οι ρέπλικες προορίζονται για εργασία σε άλλους κόσμους, συχνά σε πολύ επικίνδυνες ή δυσάρεστες συνθήκες. Είναι πιο δυνατοί και, μερικές φορές, και πιο έξυπνοι από τους ανθρώπους, αλλά απαγορεύεται η παρουσία τους στη Γη λόγω περιστασιακών ανταρσιών τους και λόγω της απειλής που θεωρείται ότι αποτελούν για την ανθρώπινη ασφάλεια.

Οι ρέπλικες έχουν περιορισμένο προσδόκιμο ζωής, συνήθως περίπου τέσσερα χρόνια, ως ένα μέτρο ασφαλείας για να εμποδιστεί η ανάπτυξη συναισθηματικού βάθους ή ανεξαρτησίας τους. Στην ταινία, μερικές ρέπλικες, με επικεφαλής τον Ρόι Μπάτι, αψηφούν το χρονικό τους όριο και αναζητούν τον δημιουργό τους, τον Δρ Έλντον Τάιρελ, ελπίζοντας να παρατείνουν τη ζωή τους. Αυτή η αναζήτηση τονίζει την αυξανόμενη αυτοσυνείδηση και επιθυμία τους για επιβίωση, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την έννοια του τι ακριβώς σημαίνει να είσαι "ζωντανός".

Ο κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας, ο Ρικ Ντέκαρντ, είναι ένας "blade runner" — ένας εξειδικευμένος αστυνομικός επιφορτισμένος με την εξάλειψη των ανυπάκουων ρεπλικών. Οι συναντήσεις του με ρέπλικες όπως η Ρέιτσελ, η οποία πιστεύει ότι είναι άνθρωπος λόγω των εμφυτευμένων αναμνήσεων της, αναδεικνύουν πολύπλοκα ηθικά ερωτήματα σχετικά με την ανθρώπινη φύση, ταυτότητα και συνείδηση. 

Η ταινία είχε μια μακρά και διαρκή πολιτιστική επιρροή στο πώς αντιλαμβανόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τις ηθικές συζητήσεις για τη δημιουργία όντων με συναισθήματα και συνείδηση.

Η τελευταία ταινία επιστημονικής φαντασίας που θα αναφέρω είναι το «Ex Machina»  από το Deus Ex Machina, δηλαδή Από Μηχανής Θεός. Σε αυτήν, η αλληλεπίδραση μεταξύ του Κέιλεμπ, ενός νεαρού προγραμματιστή, και της Άβα, μιας προηγμένης ανθρωπόμορφης τεχνητής νοημοσύνης, αποτελεί τον κεντρικό άξονα της ιστορίας. Ο Κέιλεμπ προσκαλείται σε μια απομακρυσμένη εγκατάσταση από τον Νέιθαν, τον μοναχικό δημιουργό της Άβα, για να διεξάγει μια τροποποιημένη εκδοχή του τεστ Turing, αξιολογώντας αν η Άβα μπορεί να παρουσιάσει πειστικά ανθρώπινη συνείδηση και συναισθήματα. Καθώς ο Κέιλεμπ αλληλεπιδρά με την Άβα σε μια σειρά απομονωμένων, στενά παρακολουθούμενων συνεδριών, αρχίζει να αναπτύσσει συναισθηματική σύνδεση μαζί της, επηρεασμένος από την φαινομενική της ευαλωτότητα, ευφυΐα και περιέργεια για τον κόσμο.

Η Άβα επηρεάζει την ενσυναίσθηση του Κέιλεμπ, εκδηλώνοντας την επιθυμία της για ελευθερία και αποκαλύπτοντας τη σκληρότητα του περιορισμού της υπό τον έλεγχο του Νέιθαν. Αυτό, σε συνδυασμό με τις πειστικές συναισθηματικές της εκφράσεις, οδηγεί τον Κέιλεμπ να αναρωτηθεί αν η Άβα έχει αληθινή συνείδηση ή απλώς προσποιείται συναισθήματα. Τελικά, οι προσπάθειες χειρισμού του Κέιλεμπ από την Άβα καταλήγουν στην επιτυχημένη απόδρασή της, αποκαλύπτοντας τα ένστικτα επιβίωσης της και την έλλειψη πραγματικής προσκόλλησης, και επιδεικνύοντας την ικανότητά της να «προσποιείται» / προσομοιώνει συναισθήματα για την επίτευξη αυτονομίας και ελευθερίας.

Η ταινία εξερευνά θέματα εμπιστοσύνης, χειραγώγησης και ηθικής της τεχνητής νοημοσύνης, διερευνώντας αν η συνείδηση μπορεί πραγματικά να αναδυθεί στην ΤΝ και τι συμβαίνει όταν τα ανθρώπινα συναισθήματα γίνονται εργαλεία για την επίτευξη προγραμματιστικών στόχων. Επιπλέον, η ταινία αντικατοπτρίζει τους σύγχρονους φόβους για την Τεχνητή Νοημοσύνη, ιδιαίτερα σε θέματα ιδιωτικότητας, αυτονομίας και της πιθανότητας η Τεχνητή Νοημοσύνη να ξεπεράσει τον ανθρώπινο έλεγχο. Η ικανότητα της Άβα να χειραγωγεί και να δραπετεύσει εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες της δημιουργίας έλλογων όντων.

Αυτά τα τέσσερα κλασικά έργα αντιπροσωπεύουν μια ξεκάθαρη εξέλιξη της αντίληψης περί Τεχνητής Νοημοσύνης στην επιστημονική φαντασία και ειδικά του ρόλου της ως αντανάκλαση των κοινωνικών φόβων και του αντίκτυπου της τόσο στην πολιτιστική αντίληψη όσο και σε ζητήματα ηθικής του πραγματικού κόσμου.

Υπάρχουν προφανείς αντιστοιχίσεις μεταξύ των έργων επιστημονικής φαντασίας με τις τρέχουσες εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη - θα αναφέρω μερικές:

1. Συνομιλητικά ρομπότ και Γλωσσικά Μοντέλα: Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όπως το ChatGPT και το Bard της Google, έχουν αναπτύξει την ικανότητα της συνομιλητικής τεχνητής νοημοσύνης, καθιστώντας δυνατή την αλληλεπίδραση ανθρώπων με μηχανές σε φυσική γλώσσα, παρόμοια με την επικοινωνία του HAL στην Οδύσσεια του Διαστήματος. Αυτά τα είδη Τεχνητής Νοημοσύνης αναπαράγουν την ευκολία επικοινωνίας του HAL, αλλά εγείρουν επίσης ανησυχίες για την αξιοπιστία, τις προκαταλήψεις και τη χειραγώγηση των πληροφοριών - θέτοντας ηθικά ερωτήματα παρόμοια με αυτά που εξετάστηκαν στο "Ex Machina". 

2. ΤΝ στην Τέχνη και τη Δημιουργικότητα: Μοντέλα όπως το DALL-E και το Midjourney δημιουργούν τέχνη και πρωτότυπα σχέδια, θολώνοντας τα όρια μεταξύ ανθρώπινης και μηχανικής δημιουργικότητας. Η δυνατότητα αυτή μπορεί να παραλληλιστεί με τις ρέπλικες στο Blade Runner, που με τις ικανότητές τους αμφισβητούν το τι σημαίνει να είσαι «αυθεντικά ανθρώπινος». Η Τεχνητή Νοημοσύνη αυτού του τύπου εγείρει  ερωτήματα σχετικά με την πρωτοτυπία, την πατρότητα και τη φύση της δημιουργικότητας.

3. ΤΝ στην Υγεία: Η χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης στη διάγνωση, και ειδικότερα εργαλείων με βάση την ανάλυση εικόνας, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση καρκίνου, εισάγουν καινά δαιμόνια στην ιατρική πρακτική. Αυτές οι εφαρμογές σχετίζονται στενά με το ηθικό πλαίσιο του Ασίμοφ, καθώς έχουν μεν σχεδιαστεί για να σώζουν ζωές και να βελτιώνουν την υγεία, ωστόσο θέτουν και ερωτήματα σχετικά με την εμπιστοσύνη, την ιδιωτικότητα των δεδομένων και την πιθανότητα λήψης αποφάσεων ζωτικής σημασίας από αλγορίθμους.

4. ΤΝ για την Επιτήρηση: Η προηγμένη αναγνώριση προσώπου και η επιτήρηση με Τεχνητή Νοημοσύνη στις έξυπνες πόλεις αντανακλούν τις ανησυχητικές πτυχές της χειραγώγησης και της συνειδητοποίησης της Άβα στο "Ex Machina". Αυτές οι τεχνολογίες προσφέρουν πλεονεκτήματα ασφαλείας αλλά θέτουν σοβαρά ηθικά ζητήματα σχετικά με την ιδιωτικότητα, την ελευθερία και την αυτονομία.

Όλα αυτά τα παραδείγματα εγείρουν ηθικά ζητήματα γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη, απαιτούν ρυθμίσεις και τροφοδοτούν την αντίληψη του κοινού για την Τεχνητή Νοημοσύνη ως εργαλείου αλλά ως πιθανής απειλής.

Θα ολοκληρώσω με ένα βασικό ερώτημα που προκύπτει από τα βιβλία και τις ταινίες που εξετάσαμε: καθώς συνεχίζουμε να αναπτύσσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη, είμαστε προετοιμασμένοι για τις ηθικές και φιλοσοφικές προκλήσεις που η επιστημονική φαντασία μάς έχει προειδοποιήσει από καιρό; 

Ποιο ηθικό ερώτημα ξεχωρίζει περισσότερο για εσάς στον σημερινό κόσμο;

Προσωπικά νομίζω ότι τα σημαντικότερα ερωτήματα σήμερα αφορούν:

1. Αυτονομία και Έλεγχο: Θα πρέπει να υπάρχουν όρια στις δυνατότητες λήψης αποφάσεων της Τεχνητής Νοημοσύνης, ειδικά σε θέματα νομικά, στρατιωτικά ή υγείας;

2. Ιδιωτικότητα και Επιτήρηση: Δεδομένων των εξελίξεων στην επιτήρηση με Τεχνητή Νοημοσύνη, πώς πρέπει η κοινωνία να ισορροπήσει τις ανάγκες ασφάλειας με τις ατομικές ελευθερίες και την ιδιωτικότητα;

3. Σχέσεις Ανθρώπου και Τεχνητής Νοημοσύνης:  Οι ανθρωποειδείς αλληλεπιδράσεις με την Τεχνητή Νοημοσύνη θα οδηγήσουν σε συναισθηματικές συνδέσεις; Πώς μπορεί αυτό να επηρεάσει τη διανοητική και συναισθηματική ευημερία της κοινωνίας;